Rüşvetin alma ve vermenin hükmü nedir?

Rüşvetin alma ve vermenin hükmü nedir?

Mecelle’nin 34. Maddesi şöyle der: “Alması haram olan şeyin vermesi de haramdır.” Söz gelimi faiz almak, rüşvet almak, fal bakmak için para almak, sihir-büyü için para almak haram olduğu gibi bütün bu haram fiiller karşılığında para vb. şeyler ödemek de haramdır. Alması ve vermesi haram olan şeylerden biri de rüşvettir. Kur’an, insanların mallarını yemek için hâkimlere rüşvet verilmesini açık olarak yasaklamış, Peygamberimiz de rüşvet alan ve vereni lânetlemiştir. Sübut ve delâleti kat’î olan bu nasslar sebebiyle rüşvet alma ve vermenin haram olduğu konusunda icma bulunmaktadır. Rüşvet almak her halükârda haram olmakla birlikte fakihler zaruri kimi durumlarda rüşvet vermenin haram olmayabileceğini belirtirler. İbn Âbidîn, rüşvet alma ve vermenin hükmü açısından dört tür rüşvetin bulunduğunu belirtir: 

1. Hâkim ve yönetici olmak için [yani idarî bir makama gelmek üzere] verilen rüşvet. Bu, alan ve veren açısından haramdır. 

2. Hâkimin bir kimse lehine hüküm vermek üzere rüşvet alması. Hâkimin verdiği hüküm haklı olsa bile böyle bir rüşvetin alınması da verilmesi de haramdır. Çünkü hâkimin zaten hak olan ne ise ona göre hüküm vermesi gereklidir. Hâkim, yaptığı iş için devletten zaten maaşını almakta olduğundan rüşvet alması haramdır. 

3. Bir kimsenin, idarî makamlar nezdinde durumunu düzeltmek, idarenin ona vereceği zararı önlemek veya idareden menfaat sağlamak için aracılık etmek karşılığında alınan rüşvet. Bu rüşvet yalnızca alan için haramdır. 

4. Bir kimsenin canına ve malına zarar verilmesini önlemek üzere zarar verecek kimseye ödemek durumunda kaldığı rüşvet. Bu, veren kimse için helal, alan kimse için haramdır; çünkü Müslümanın kendisinden zararı gidermesi bir zorunluluktur. Rüşvet haram olduğundan rüşvet olarak ödenen şey, rüşvet alan kişinin mülkiyetine geçmez. Alan şahsın bunu geriye vermesi gerekir.

15.04.2025
Prof. Dr. Soner Duman
Kaynak:
Prof. Dr. Soner Duman