Fâizin mahiyeti nedir?

Fâizin mahiyeti nedir?

Faiz konusu dinde ihtiyat gösterilmesi gereken konuların başında gelmektedir. Zira Rabbimiz Kur’an’da fâiz hakkında hiçbir günah için kullanmadığı şu ifadeleri kullanmıştır:

 “Şayet (faiz hakkında söylenenleri) yapmazsanız, Allah ve Resûlü tarafından (faizcilere karşı) açılan savaştan haberiniz olsun” 

Fıkıh âlimleri, ihtiyat gösterilmesi gereken meselelere ilişkin şöyle bir kuraldan bahsederler: 

"İhtiyat gösterilmesi gereken durumlarda ihtimal, kesin gibi değerlendirilir." Mesela Hanefîlere göre faizin söz konusu olduğu malların kendi cinsleriyle değişiminde malların karşılıklı olarak eşit olduğunun "kesin" olarak bilinmesi gerekir. Eşitsizlik ihtimalinin bulunduğu durumda değişim faiz gibi değerlendirilir. 

Serahsî buna dair şu örneği zikreder: Züfer dışındaki Hanefî imamlarına göre bir buğday yığını başka bir buğday yığını ile [ölçeğe vurulmaksızın] götürü usulde satılsa ve daha sonra tartıldıklarında eşit çıksalar bile akit câiz olmaz. Çünkü akdin caizliği için akit anında iki yığının eşit olduğunu bilmek şarttır. Zira akit anında bu bilinmediğinde yığınlardan birinde fazlalığın olması ihtimali söz konusudur. İhtiyat gösterilmesi gereken konularda varlığı ihtimal dâhilinde olan bir şey kesin var olan bir şey gibi kabul edilir. Çünkü faiz konusu ihtiyata dayalı konulardandır. Bu sebeple ihtimale dayalı fazlalık kesin fazlalık gibi kabul edilir. 

Buradan anlaşılacağı üzere amelin değeri her zaman sonucuna bakılarak belirlenmiyor. Siz faiz gibi bir haramın gerçekleşme ihtimalini dikkate almayıp kendi kafanızdan iş yaptığınızda sonuçta faiz gerçekleşmemiş olsa bile bu vurdumduymazlığınız akdinizi zedeleyebiliyor.

18.04.2025
Prof. Dr. Soner Duman
Kaynak:
Prof. Dr. Soner Duman