Bir kimseye yüklü miktarda borç verdim ancak borcunu geri ödemedi. Ben de icra yoluyla borcu tahsil etmek için adliyeye başvurdum. Ancak borç uzun yıllar içinde ödeneceğinden borcu, parayı verdiğim dönemki altın üzerinden hesaplayarak icraya verdim. Bu konuda sakıncalı bir durum var mı? Not! Verdiğim borcun bir kısmını altın olarak bozdurup vermiştim. Bir de icraya verdiğimi ve altın üzerinden verdiğimi borçluya bildirdim.

Enflasyon oranının yüksek olması durumunda Türk Lirası olarak verilen borçlarda aşırı değer düşüklüğü meydana gelebilmektedir. Bu durumda borcun alındığı tarihteki aynı tutar ödendiğinde alacaklının zarara uğrama durumu ortaya çıkabilir.  Hele ki borçlu, almış olduğu borcu vade tarihinde ödemez ise başlangıçtaki aynı tutarın ödenmesi alacaklı üzerinde daha büyük bir haksızlığa yol açmaktadır. 

Din İşleri Yüksek Kurulu; paranın değerinde azalma olması halinde karz (ödünç) veya alışveriş sonucu oluşan borçların nasıl ödeneceğine ilişkin şu hususları belirtmiştir: 

“Hanefî fakihlerinden İmam Ebû Yûsuf’a, Mâlikî âlimlerinden Rahûnî’ye ve Hanbelî mezhebinde aktarılan bir görüşe göre ise itibari paraların değerinde artma veya azalma meydana gelmesi durumunda, borcun sabit olduğu tarihteki kıymet esas alınarak ödeme yapılır (İbn Nüceym, el-Bahr, 6/219; İbn Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, 4/533-534; Rahûnî, Hâşiye, 5/121; Merdâvî, el-İnsâf, 5/127). Ebû Yûsuf’un bu içtihadı, Hanefî mezhebinde tercih edilen görüş haline gelmiştir (İbn Nüceym, el-Bahr, 6/219; İbn Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, 4/533-534). Borca konu olan itibari paralarda bir değer kaybı meydana gelmesi durumunda borcun sabit olduğu tarihteki değerin esas alınması hakkaniyete daha uygundur. Söz konusu değerin belirlenmesinde öncelikle tarafların karşılıklı rıza ile anlaşmaları tavsiye edilir. Bunun yanında yetkili kurumlarca açıklanan enflasyon oranları da dikkate alınabilir” (Din İşleri Yüksek Kurulu).

Diğer taraftan, bir borç ilişkisinde aslolan, borcun hangi cins para ile alındıysa o cins ile ödenmesidir. Altın ise altınla, Türk Lirası ise Türk Lirası ile, Dolar ise dolarla ödenmesi asıldır. Fakat, Türk Lirası borçlanmalarda, borcun vadesinde ödenmemesi durumunda taraflar sulh yoluyla anlaşarak Türk Lirası olarak verilen borcu altına dönüştürebilirler. Sizin sorunuzda ise borcun vadesi geçtikten sonra altına dönüştürme işleminin tek taraflı olarak yapıldığı anlaşılmaktadır. Eğer borçlu ile karşılıklı konuşulmadan bu işlem yapılıyorsa ve borçlu tarafın altına dönüştürme işleminde rızası yoksa bu işlem doğru olmaz. 

Borçlunun parasındaki değer düşüklüğünü tespit etmek için en makul yol, borcun vade tarihi ile tahsil edildiği tarih arasında Türk Lirasındaki değer düşüklüğünün talep edilmesidir. Türk Lirası üzerinden yapılan ve gerek vadeli satışlar gerekse karz(borç) akdinden doğan borç ilişkilerinde her iki tarafın zarara uğramaması için belirlenecek en iyi kriter, kanaatimizce enflasyon oranıdır. Enflasyon hesaplamasının geriye dönük yapılması ve bu hesaplamanın yapılması için gereken matematiksel işlemlerin karmaşık olması, enflasyon oranının uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Fakat bu hesaplamayı kolaylaştırmak adına TCMB tarafından geliştirilen enflasyon hesaplayıcısı kullanılabilir. Bu uygulama, ay, yıl ve Türk Lirası tutarlarının girilerek geçmişteki bir bedelin bugün kaç Türk Lirasına tekabül ettiğini göstermektedir. Uygulama, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) hesapladığı tüketici fiyat endeksine (TÜFE) göre hesaplamalarını yapmaktadır. Bu hesaplayıcı vadeli satışlar ve karz akitlerindeki parasal bedellerin bugünkü değerini hesaplamada rahatlıkla kullanılabilir. https://herkesicin.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/ekonomi/hie/icerik/enflasyon+hesaplayici

Buna göre borç verdiğiniz kişi, Türk Lirası borcunu hangi tarihte ödeyecekse o tarihteki borç tutarının bugün kaç TL’ye tekabül ettiği hesaplanarak o tutarın borçludan tahsil edilmesi gerekir. 

Konuyu bir örnekle açıklamak faydalı olacaktır. Örneğin siz, bir kişiye 1 Ocak 2023 tarihinde 100.000TL borç verdiniz. Borcun vadesini de 3 ay olarak belirlediniz. Borçlu, ödemeyi 1 Nisan 2023 tarihinde yapması gerekirken borcunu geciktirdi. Borcunu iki yıl sonra 1 Nisan 2025 tarihinde ödemek istedi. Enflasyon hesaplayıcısında 1 Nisan 2023 tarihindeki 100.000TL’nin 1 Nisan 2025 tarihinde kaç TL’ye tekabül ettiğini hesaplamanız gerekir. Bu tutar da 234.087TL’dir. 

En doğrusunu Allah bilir.